Η Πόλη

Home / Η Πόλη

Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας

Η Νέα Φιλαδέλφεια πριν την προσφυγική έλευση (1920-1927)

Η Νέα Φιλαδέλφεια, πριν αποκτήσει την σημερινή της ονομασία, αποτελούσε μαζί με τη Νέα
Χαλκηδόνα την περιοχή του Ποδονίφτη. Σύμφωνα με τον Μπίρη (1971), ο οποίος μάλιστα
επικαλείται σαν πηγή το περιοδικό «Παναθήναια» (τόμος θ΄ Οκτώβριος 1904) και τον χάρτη
Κάουπερτ, η τοπωνυμία Ποδονίφτης προσδιορίζει την περιοχή την οποία διασχίζει το ομώνυμο
ρέμα μεταξύ Ανάκασας και Αλυσίδας «προκύψασα από κτήματα της αθηναϊκής οικογενείας
Ποδονίφτη». Ενώ σύμφωνα με τον Σαρρή (1928), ο όποιος επικαλείται το
«αναδρομάρι της Αττικής» ο Ποδονίφτης ονομάστηκε έτσι «εκ του περισσεύματος των
υδάτων αυτών». Μια τρίτη εκδοχή αναφέρεται στην εφημερίδα «Φιλαδέλφεια» της 22
Ιουνίου 1957, όπου η περιοχή περιγράφεται σαν πεδίο με άγρια και χαμηλή βλάστηση όπου
εκτελούνταν στρατιωτικές ασκήσεις, η δε ονομασία δικαιολογείται στην συνήθεια των στρατιωτών
να πλένουν τα πόδια τους στον τοπικό ποταμό μετά το πέρας των ασκήσεων.

Πράγματι, από φωτογραφίες της εποχής, η έκταση των 4 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων που
καταλαμβάνουν ο σημερινός Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας, ήταν μια μικρή πεδιάδα
με καλλιέργειες, ελαιώνες και αμπελώνες και ελάχιστους κατοίκους διάσπαρτους σε
πλινθόκτιστες αγροικίες.

Αναφορές για την περιοχή του Ποδονίφτη επίσης μπορούν να βρεθούν από το 1802 στα βιβλία
περιήγησης του Άγγλου Leake, καθώς και στο τεχνικό πρόγραμμα του δημάρχου Αθηναίων (1837) Δ.
Καλιφρονά, ο οποίος είχε προγραμματίσει εκεί την κατασκευή γέφυρας. (Γρυλλής Παναγιώτης,
2009)

Η παλαιότερη απογραφική πληροφορία για την περιοχή εντοπίζεται το 1897, όπου ο Ποδονίφτης
εμφανίζεται να έχει 18 κατοίκους. Το 1920 στον οικισμό «Ποδονίφτης» μεταξύ των δύο ρεμάτων η
ΕΣΥΕ απογράφει 110 κατοίκους εγκατεστημένους σε αγροικίες. Από αυτό το σημείο και έπειτα ο
πληθυσμός της περιοχής, όπως φαίνεται αναλυτικά και στον παρακάτω πινάκα, αυξάνεται συνεχώς
και φτάνει στο αποκορύφωμα του το 1981 (25.320 κάτοικοι), ενώ από εκεί και πέρα εμφανίζει
μικρή σταδιακή μείωση. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)

Πληθυσμιακή εξέλιξη της πόλης της Νέας Φιλαδέλφειας

Χρονολογία	Πληθυσμός
1920	110
1928	6.337
1934	6.337
1940	8.871
1951	10.187
1961	15.564
1971	19.639
1981	25.320
1991	25.261
2001	24.234

(Πηγή : ΕΣΥΕ, ιδία επεξεργασία)

Η έκταση των 4 τετραγωνικών χιλιομέτρων περίπου που καταλαμβάνει ο σημερινός ενιαίος Δήμος
Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας ήταν αγροτική έκταση και υπαγόταν διοικητικά από τις
20.06.1836 στο Δήμο Αμαρουσίου.

Με το Β.Δ. της 11.09.1840 η περιοχή αυτή πέρασε στο Δήμο Αθηναίων και με το Β.Δ. της
13.09.1853 οι δύο περιοχές της Νέας Φιλαδέλφειας και της Νέας Χαλκηδόνας ενώνονται σε μία
και ανήκαν διοικητικά στην Αθήνα. Αποσπάστηκαν το 1934 για να αποτελέσουν ίδιες κοινότητες.

Η Νέα Φιλαδέλφεια, Δήμος της Περιφέρειας Πρωτευούσης του Νομού Αττικής, συνενώθηκε με τον
γειτονικό Δήμο Νέας Χαλκηδόνας το 2011 με το πρόγραμμα ‘Καλλικράτης’ και αποτελεί πλέον τον
Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας στο βόρειο άκρο του Κεντρικού Τομέα Αθηνών της
Περιφέρειας Αττικής.

Η απογραφή του 2011 βρίσκει τον Δήμο με πληθυσμό 34.960 κατοίκους, εκ των οποίων οι 25.284
είναι οι κάτοικοι της Δημοτικής Ενότητας Νέας Φιλαδέλφειας και οι 9.676 είναι οι κάτοικοι
της Δημοτικής Ενότητας Νέας Χαλκηδόνας. Σήμερα ο πληθυσμός του Δήμου υπολογίζεται σε 35.556
κατοίκους.

Νέα Φιλαδέλφεια

Παλαιότερα η Νέα Φιλαδέλφεια λεγόταν Ποδονίφτης (τοπωνύμιο της πόλης Αθηνών και περιχώρων). Στην απογραφή του 1928 εμφανίζεται σαν χωριό του Δήμου Αθηναίων με 6.337 κατοίκους. Μέχρι την εγκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, η περιοχή ήταν κατάφυτη από αμπέλια, ελιές και λαχανόκηπους, ενώ στις αγροικίες που υπήρχαν κατοικούσαν 120 κάτοικοι, που ήταν αγρότες από τις Αχαρνές (Μενίδι) στην πλειοψηφία τους.

Στις 17 Ιουλίου του 1927 κατοικήθηκε για πρώτη φορά ο προσφυγικός συνοικισμός της Νέας Φιλαδέλφειας, ανατολικά και δυτικά του καρόδρομου που οδηγούσε στα ανάκτορα του Τατοΐου και ανάμεσα στον ποταμό Κηφισσό και τα ρέμματα Ποδονίφτη και Γιαμπουρλά, όπως οριοθετείται.

Το 1932 πήρε το όνομα Νέα Φιλαδέλφεια. Νονός, που της έδωσε άτυπα το όνομα της είναι ο δικηγόρος, πρώην βουλευτής και υπουργός Π. Διαμαντόπουλος, πρόσφυγας από την Φιλαδέλφεια (σήμερα Αλά Σεχίρ) της Μικράς Ασίας.

Την ίδια χρονιά εγκρίθηκε το ρυμοτομικό σχέδιο της Νέας Φιλαδέλφειας, μετά την υπογραφή του σχετικού Π.Δ/τος.

Μέχρι το 1934 η Νέα Φιλαδέλφεια υπαγόταν διοικητικά στον Δήμο Αθηναίων. Αναγνωρίζεται σαν Κοινότητα με το διάταγμα 1845/1/34 (Φ.Ε.Κ. Α’ 22/18.01.1934) και το 1947 σαν Δήμος (Φ.Ε.Κ. Α’ 287/47).

Το 1934 αποτελεί ιστορικό σταθμό στην εξέλιξη της Νέας Φιλαδέλφειας. Την χρονιά αυτή δημοσιεύεται το διάταγμα ίδρυσης της Κοινότητας στο Φ.Ε.Κ. 22/1934, ταυτόχρονα με την δημιουργία έξι άλλων Δήμων και δώδεκα Κοινοτήτων. Το διάταγμα οριοθετούσε και καθόριζε τον πληθυσμό της περιοχής ως εξής : « Κοινότης Νέας Φιλαδέλφειας : Πληθυσμός : 6.587 κάτοικοι. Όρια : ¨βορείως εν μέρει με δημοσίαν οδόν 6 μέτρων οριζομένης εν τω σχεδιαγράμματι του οικισμού υπό τον αριθμό 5, 6, 7 και 9 με γήπεδο Ισμήνης Καρατζά και πλευράς 110 μέτρων, οριζομένης υπό των γραμμάτων α και ανατολικώς Κηφισός ποταμός ή Ποδονίφτης, νοτίως σύνορα Χαλκηδόνος και δυτικώς Βοιωτικός Κηφισός¨.» (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)

Στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 287/19.12.1947 δημοσιεύεται το βασιλικό διάταγμα με το οποίο : Η Κοινότης Νέας Φιλαδέλφειας εν τη επαρχία και τω νομώ Αττικής αναγνωρίζεται εις Δήμον υπό το όνομα Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας. Το διάταγμα υπογράφεται από τον υπουργό Εσωτερικών Μαυρομιχάλη. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)

Την δεκαετία του 1950 χτίστηκαν οι εργατικές πολυκατοικίες, καθώς και αρκετά σπίτια στο χώρο γύρω από τον συνοικισμό που ενσωματώθηκαν και δημιούργησαν το νέο ρυμοτομικό σχέδιο της Νέας Φιλαδέλφειας.

Από τον Ιανουάριο του 1950 το σχέδιο πόλης επεκτείνεται. Αυτή την φορά η επέκταση γίνεται προς την περιοχή Αμπέλια. Η πόλη πλέον έχει ξεφύγει από τα στενά προσφυγικά όρια και επεκτείνεται διαρκώς, κυρίως προς τον Βορρά, ενώ και ο πληθυσμός αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. H συνοικία Νέα Μάδυτος εμφανίζει πολύ πυκνή δόμηση και το ίδιο συμβαίνει και στις συνοικίες Αμπέλια και Ελιές. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)

Εμφανίζονται επίσης οι συνοικίες Απομάχων και Νησίδας, οι οποίοι πρόεκυψαν από την αγορά εκτάσεων από συνεταιρισμό απομάχων (δηλ. συνταξιούχων) στρατιωτικών και ιδιωτών υπαλλήλων του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης.

Οι νέοι οικοπεδούχοι αιτούνται την επέκταση του σχεδίου πόλεως. Η επέκταση αυτή γίνεται τον Απρίλιο του 1952 και η ασφαλτόστρωση των περισσότερων δρόμων το 1964.

Τον Ιούλιο του 1955 εγκρίνεται επέκταση του σχεδίου πόλεως βόρεια του Άλσους, με σκοπό την ανέγερση των εργατικών πολυκατοικιών. Όσον αφορά τις κοινωνικές υποδομές, το 1957 μετά από σχεδόν 30 χρόνια λειτουργίας του σε ξύλινο παράπηγμα,θεμελιώνεται το 1^ο Δημοτικό Σχολείο και ξεκινά την λειτουργία του και το 3^ο Δημοτικό Σχολείο στον χώρο που βρίσκεται και σήμερα. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας τα πιο σοβαρά ζητήματα που απασχολούσαν την περιοχή ήταν ο συνδετικός δρόμος και η γέφυρα προς τον Σταθμό Ηλεκτρικού του Περισσού, η ολοκλήρωση των σχολείων, η ασφαλτόστρωση των δρόμων (μόνο το 20% ήταν μέχρι τότε ασφαλτοστρωμένο) και ο εξωραϊσμός του Άλσους και του νεκροταφείου του Δήμου. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)

Το 1972 προσαρτήθηκε στον Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας τμήμα του Δήμου Μεταμόρφωσης, που περιλαμβάνει και τις εργατικές κατοικίες της Εθνικής Οδού.

Συνορεύει βόρεια με τον Δήμο Αχαρνών, βορειοανατολικά με το Δήμο Μεταμόρφωσης, ανατολικά με τον Δήμο Νέας Ιωνίας, νοτιοανατολικά με τον Δήμο Αθηναίων, νότια με τη Νέα Χαλκηδόνα (με την οποία ενσωματώθηκε σε ενιαίο Δήμο το 2011 με το πρόγραμμα Καλλικράτης) και δυτικά με τον Δήμο Αγίων Αναργύρων.

Έχει έκταση 4 τετραγωνικά χιλιόμετρα μαζί με την περιοχή της Νέας Χαλκηδόνας και υψόμετρο 110 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.

Σήμερα η Νέα Φιλαδέλφεια έχει δικό της νεκροταφείο (στην περιοχή Κόκκινος Μύλος), εννέα εκκλησίες, πέντε παιδικούς σταθμούς, 1 βρεφικό σταθμό, εννέα νηπιαγωγεία, εννέα δημοτικά σχολεία, τρία γυμνάσια, τρία γενικά λύκεια, 1 επαγγελματικό λύκειο πέντε τεχνικές και επαγγελματικές σχολές,. Επίσης διαθέτει και αθλητικούς χώρους.

Νέα Χαλκηδόνα

Η περιοχή της Νέας Χαλκηδόνας εμφανίζεται σαν αγροτική περιοχή με το τοπωνύμιο Ποδονίφτης. Στην περιοχή του Ποδονίφτη, που αποτελεί ενιαία περιοχή της Νέας Χαλκηδόνας και του σημερινού νότιου τμήματος της Νέας Φιλαδέλφειας, το 1907 καταγράφεται πληθυσμός 18 κατοίκων και το 1920 απογράφεται από την Ε.Σ.Υ.Ε πληθυσμός 110 κατοίκων, οι οποίοι κατοικούσαν σε αγροικίες.

Μετά την εγκατάσταση των Μικρασιατικών προσφύγων που κληρώθηκαν και τους παραχωρήθηκαν οικόπεδα από το Υπουργείο Οικισμού, αυξάνεται ο πληθυσμός της. Η οικοδόμηση της Νέας Χαλκηδόνας διαφέρει από εκείνη του προσφυγικού οικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας. Κατασκευάζονται ανατολικά της Λεωφόρου Δεκελείας τα πρώτα ιδιόκτητα σπίτια (μονοκατοικίες με κήπους). Η οικοδόμηση πραγματοποιείται με υψηλούς ρυθμούς.

Η Νέα Χαλκηδόνα αντιμετώπισε επίσης, όπως η Νέα Φιλαδέλφεια, την έλλειψη υποδομών, οι οποίες καλύφθηκαν σταδιακά. Οι κάτοικοι της Νέας Χαλκηδόνας για τις μετακινήσεις τους χρησιμοποιούσαν τα αυτοκίνητα της γραμμής «Πάουερ» Πατησίων-Ποδονίφτης, η οποία έφτανε μέχρι την Αλυσίδα.

Το 1934 η Νέα Χαλκηδόνα αναγνωρίζεται σε Κοινότητα με το διάταγμα 1845/1/34 (Φ.Ε.Κ. Α’ 22/34) και το 1982 σε Δήμο, με το Π.Δ. 554/13/8/82 (Φ.Ε.Κ. 98/23.08.1982).

Προσφυγικός Συνοικισμός

Μετά την εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων (1922) άρχισε η οικοδόμηση προσφυγικών οικισμών σε
διάφορα σημεία της Αθήνας, μεταξύ των οποίων και στη Νέα Φιλαδέλφεια.

Την οικοδόμηση του οικισμού Ποδονίφτης ανέλαβε σε συνεννόηση με το Ταμείο Περίθαλψης Προσφύγων
(Τ.Π.Π.) το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας σε απαλλοτριωμένη έκταση που ανήκε στον Πανάγιο Τάφο,
επονομαζόμενη Δοναράδες. Ο παραδοσιακός προσφυγικός οικισμός της Νέας Φιλαδέλφειας εκτείνεται από τη
Nέα Χαλκηδόνα μέχρι την περιοχή Νέα Μάδυτος Ν.Φ. κι από τη Νέα Ιωνία μέχρι την Εθνική Οδό.

Η οικοδόμηση του συνοικισμού άρχισε το 1923 και ολοκληρώθηκε σε τρία χρόνια. Οι οικίες του
συνοικισμού ήταν επτά διαφορετικών οικιστικών τύπων και σχημάτων (μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες,
τετρακατοικίες, οκτακατοικίες, σε σχήμα ‘Π’, ‘Ε’ και ‘Τ’), με κεραμοσκεπές, μικρούς εξώστες
(μπαλκόνια) και μικρούς κήπους. Για την κατασκευή των οικιών χρησιμοποιήθηκε εγχώρια πέτρα, με
επένδυση από σοβά και κεραμιδοσκεπές. Δέκα εργολάβοι ανέλαβαν την ανέγερση 549 οικημάτων που
περιλάμβαναν 1720 κατοικίες.

Μετά την πυρκαγιά του Γηροκομείου τον Αύγουστο του 1927, ήλθαν οι πρώτοι κάτοικοι του Συνοικισμού, οι
πυροπαθείς των Αμπελοκήπων όπως τους έλεγαν, οι οποίοι ήταν οι τυχεροί που κέρδισαν την ευκαιρία να
αποκτήσουν στέγη στον υπό ίδρυση συνοικισμό. Τα σπίτια παραχώρησε το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.

Τόπος Προέλευσης των κατοίκων του προσφυγικού οικισμού

κατά το χρόνο εγκατάστασης τους

Τόπος Προέλευσης	Ποσοστό (%)
Σμύρνη	23,27
Κωνσταντινούπολις	12,72
Βρύουλα	10,06
Καισάρεια	2,77
Προύσα	2,77
Ικόνιον	2,18
Βαίδριον	2,05
Άγκυρα	1,94
Σπάρτη Μ.Α.	1,68
Μαγνησία Μ.Α.	1,33
Μάδυτος	1,33
Φιλαδέλφεια	1,33
Σώκια	1,21
Αττάλεια	1,09
Αϊδίνιον	1,09
Βουρνόβας	1,09
Λοιπές 105 πόλεις	42,89

(Πηγή : Αρχείο Χατζηθεωδορίδη)

Ο συνοικισμός διακρίνεται για τον πρότυπο πολεοδομικό σχεδιασμό του στα πρότυπα Αγγλικής Κηπούπολης.
Τόσο η Νέα Φιλαδέλφεια όσο και η Νέα Σμύρνη, είναι οι μόνοι προσφυγικοί οικισμοί που αναφέρονται
στον ημερήσιο τύπο του 1930 ως «κηπουπόλεις», η δε Νέα Φιλαδέλφεια αποτελούσε μια χαριτωμένη
ιδιαιτερότητα. Στο ιστορικό της ίδρυσής της στην ΜΕΕ αναφέρεται ως κηπούπολη από τον κ. Παπαδάτη,
τμηματάρχη του Υπουργείου Πρόνοιας. Ο χαρακτηρισμός αιτιολογείται με βάση την μορφή του σχεδίου :
«Το σχέδιον του οικισμού παρουσιάζει αρκετήν πρωτοτυπίαν. Είναι ελλειψοειδές, κατά το εν Γερμανία
ίδιο εφαρμοσθέν σχέδιον κηπουπόλεων», «Αι ευρείαι κυκλοτερείς οδοί, μεγάλας πλατείας, αι εκτενείς
πρασιαί, τέλειον δίκτυον υδρεύσεως, το ευκραές του κλίματος, προσδίδουν εις αυτόν την όψιν ωραίου
εξοχικού προαστίου των Αθηνών». Ο Δ. Δεβάρης περιγράφει το συνοικισμό (Ελεύθερον Βήμα, 1931, 13-14
Σεπτεμβρίου) «Ο συνοικισμός εκτίσθη κατά το μεγαλύτερο μέρος αυτού επί του γερμανικού σχεδίου
κηπουπόλεων με πάρκον, εις το μέσον εκ του οποίου εκκινούν ως ακτίνες οι διάφοροι δρόμοι». Και εδώ
μάλλον τελειώνουν οι ομοιότητες με την κηπούπολη. Τα σπίτια είναι μεν «αυτοτελή» (διπλοκατοικίες ή
τετρακατοικίες, πανταχόθεν ελεύθερες, με περιποιημένους κήπους, αλλά είναι «από μπετόν αρμέ,
μονομπλόκ, χυτά δηλαδή» και «ρυθμού κασσόνας», ο οποίος μόλις που βελτιώνεται με τις εξωραϊστικές
προσθήκες των ιδιοκτητών. Στο άρθρο περιλαμβάνονται και μερικά άλλα στοιχεία που ολοκλήρωναν την
εικόνα του οικισμού, ο οποίος θεωρείται προνομιούχος έναντι των άλλων προσφυγικών οικισμών (άφθονο
νερό, όμως μάλλον δεν φθάνει σε κάθε σπίτι, δεν υπάρχει αποχέτευση, όπως άλλωστε σε όλη την Αθήνα.
Πάντως, οι κεντρικοί δρόμοι είναι αποπερατωμένοι, η καθαριότητα υποδειγματική, οι δε κατοικίες
μεγαλύτερες από τις αρχικά προβλεφθείσες συνήθων προσφυγικών του ενός δωματίου και κουζίνας, οι
κάτοικοι ζήτησαν και «πολυτελείς» με τρία δωμάτια, κουζίνα και λουτρό. Οι κάτοικοι του οικισμού
(1800 οικογένειες) είναι αστοί, επιστήμονες, επαγγελματίες και κυρίως ιδιωτικοί υπάλληλοι. Το άρθρο
τονίζει το γεγονός ότι δεν είναι εύποροι, επαφίενται για τη στέγαση τους στο δημόσιο φορέα, αφού δεν
διαθέτουν κεφάλαιο για να κατασκευάσουν τις κατοικίες τους, τις οποίες και πληρώνουν με δόσεις. Το
πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας διαθέτει μόνο δυο ζώνες ήπιας δόμησης, αμιγούς κατοικίας με καλό
πολεοδομικό σχεδιασμό και ιστορικότητα, οι οποίες σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν την ίδια
εποχή. Είναι η κηπούπολη της Φιλοθέης, η οποία σχεδιάστηκε μέσω οικοδομικού συνεταιρισμού και η
κηπούπολη της Νέας Φιλαδέλφειας, η οποία σχεδιάστηκε ως πρότυπος προσφυγικός οικισμός. Κανένας
νεώτερος οικισμός δεν διαθέτει την ποιότητα του πολεοδομικού σχεδιασμού της Νέας Φιλαδέλφειας, ο
οποίος αποτελεί εξαίρεση ανάμεσα σε άλλους παραδοσιακούς οικισμούς. Με πολεοδόμηση και κατασκευή από
δημόσιες υπηρεσίες, ρυμοτομημένος με χαρακτηριστικές ελλειψοειδείς χαράξεις, αναπτύχθηκε στο πνεύμα
των Ευρωπαϊκών κηπουπόλεων, με σχεδιασμένες κατασκευές σε πλαίσια λιτότητας που συνδύαζαν στοιχεία
του μοντέρνου κινήματος της εποχής (επαναληπτικότητα) με μορφολογικά στοιχεία (στολές, φουρούσια)
εκλεκτισμού και λαϊκής αρχιτεκτονικής».

Τον πρώτο καιρό ο οικισμός στερείται υποδομών. Δεν είχε ύδρευση (οι ανάγκες καλύπτονται από τις
λιγοστές κρήνες και πηγάδια και από τους «νερουλάδες» και ρεύμα (η ηλεκτροδότηση έγινε λίγο αργότερα
με γεννήτρια από ιδιώτη). Επίσης δεν είχε αγορά, σχολεία, δρόμους με άσφαλτο, πλατείες, αθλητικούς
χώρους, πεζοδρόμια, συγκοινωνία και εκκλησία. Το 1931 συνδέθηκε με την Αθήνα με γραμμή λεωφορείου με
αφετηρία στα Χαυτεία και τέρμα στη Νέα Φιλαδέλφεια και λίγα χρόνια μετά λειτούργησε η σιδηροδρομική
σύνδεση της περιοχής με το κέντρο της Αθήνας και τον Πειραιά μέσω της σιδηροδρομικής γραμμής
Λαυρίου-Αγίων Αναργύρων μέχρι το 1956, οπότε και έπαυσε η λειτουργία του. Τα πρώτα μαγαζιά
παραχώρησε το δημόσιο για επαγγελματική εγκατάσταση.

Χρόνο με το χρόνο, στη Νέα Φιλαδέλφεια άρχισε μια νέα ζωή για τους πρόσφυγες που ήταν άνθρωποι
φιλόπονοι, φιλήσυχοι, δημιουργικοί και δεν άργησαν να ριζώσουν και να μεγαλουργήσουν τόσο στον
επαγγελματικό, όσο και στον κοινωνικό χώρο.

Η Βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής

Η εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή της Νέας Φιλαδέλφειας δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την
ανάπτυξη των πρώτων βιομηχανικών μονάδων στην περιοχή. Ο κλάδος που γνώρισε άνθιση ήταν αυτός της
κλωστοϋφαντουργίας, μιας και ήταν ένας κλάδος ιδιαίτερα ανεπτυγμένος και γνωστός στις χαμένες
πατρίδες της Μικράς Ασίας. Έτσι, το 1931 ιδρύονται οι βιομηχανίες ‘Μπριτάνια’ και ‘Έσπερος’ και
ακολουθούν τα κλωστήρια ‘Τεγόπουλου’. Τα βιομηχανικά κτίρια χωροθετούνται άναρχα και ζώνουν τον
αστικό οικισμό, αφού εκείνη την περίοδο δεν ίσχυε κανένας νόμος σχετικά με την ίδρυση βιομηχανικών
μονάδων. Ταυτόχρονα, αρχίζουν να ξεπροβάλουν και οι μεσαίες και μικρές βιομηχανίες, κυρίως
βυρσοδεψία και καθαριστήρια, που αρχίζουν να μολύνουν το περιβάλλον της περιοχής και να αλλοιώνουν
το οικοσύστημα του Κηφισού και του Ποδονίφτη. Τα εργοστάσια έφτασαν τα 49 την δεκαετία του ΄70 και
απασχολούσαν 3.000 άτομα, αλλά έφυγαν σταδιακά. Κάποια οικειοθελώς και άλλα μετά από πολύχρονους
αγώνες των κατοίκων και της τοπικής αυτοδιοίκησης. (Γρυλλής Παναγιώτης, 2009)

Επαγγελματική σύνθεση των κατοίκων του προσφυγικού οικισμού κατά το χρόνο εγκατάστασης τους

Επάγγελμα	Ποσοστό (%)
Οικιακά	49,74
Ιδιωτικοί Υπάλληλοι	8,27
Εργάτες	7,89
Έμποροι	3,13
Δημόσιοι Υπάλληλοι	2,50
Παντοπώλες	1,76
Μαθητές/τριες	1,50
Ράφτες	1,12
Οδηγοί	1,12
Μηχανικοί	1,00
Άλλα Επαγγέλματα (82)	21,97

(Πηγή : Αρχείο Χατζηθεωδορίδη)

Διατηρητέα κτήρια

Σήμερα, εντός του Προσφυγικού Συνοικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας, ορίζονται έντεκα (11) παραδοσιακά
διατηρητέα κτήρια. Τα κτήρια αυτά ορίζονται με λεπτομέρεια στα Φ.Ε.Κ. 23Δ΄/24.01.2003 – Απόφαση
Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. υπ΄ αριθμ. 30452/23.12.2002 και Φ.Ε.Κ. 95Δ΄/13.02.2006 – Απόφαση Υφυπουργού
Π.Ε.ΧΩ.Δ.Ε. υπ΄ αριθμ. 1056/10.01.2006. Σύμφωνα με το πρώτο Φ.Ε.Κ. χαρακτηρίζονται ως διατηρητέα
δέκα (10) κτήρια και σύμφωνα με το δεύτερο χαρακτηρίζεται ως διατηρητέο ένα (1) κτήριο, τα οποία
βρίσκονται όλα εντός του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου Νέας Φιλαδέλφειας, όπως αναγράφονται
παρακάτω :

Διατηρητέα κτήρια Προσφυγικού Συνοικισμού Νέας Φιλαδέλφειας

(από Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.)

Α) Οριζόμενα στο Φ.Ε.Κ. 23Δ΄/24.01.2003

Λεωφ. Δεκελείας 98 & Κορδελιού – Ο.Τ. 59
Οδ. Επταλόφου 12 & Φαναρίου 3 – Ο.Τ. 63
Οδ. Επταλόφου 18 & Προύσσης 6 – Ο.Τ. 63
Οδ. Σμύρνης 34 & Προύσσης 10 – Ο.Τ. 62
Οδ. Μυριοφύτου 3 – Ο.Τ. 70
Οδ. Μυριοφύτου 5 – Ο.Τ. 70
Οδ. Αγίας Τριάδος & Σμύρνης 39 – Ο.Τ. 72
Οδ. Καλλιπόλεως 6 & Φωκών 53 – Ο.Τ. 75
Λεωφ. Δεκελείας 134 & Κιλικίας – Ο.Τ. 90
Οδ. Κιλικίας 2 – Ο.Τ. 90

Β) Οριζόμενα στο Φ.Ε.Κ. 95Δ΄/13.02.2006

Οδ. Κυδωνιών 14 & Ελλησπόντου 7

Ως διατηρητέο χαρακτηρίζεται το αρχικό εκάστοτε κτήριο, καθώς και τα στοιχεία του περιβάλλοντος χώρου
και οι εναρμονιζόμενες με αυτό μεταγενέστερες προσθήκες. Στα χαρακτηριζόμενα ως διατηρητέα κτήρια
απαγορεύεται κάθε αφαίρεση, αλλοίωση ή καταστροφή των επί μέρους αρχιτεκτονικών ή καλλιτεχνικών
διακοσμητικών στοιχείων τους. Επιτρέπεται όμως η επισκευή, ο εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεων, η
στατική ενίσχυση και η εσωτερική διαρρύθμιση των κτιρίων, εφόσον δεν αλλοιώνεται ο γενικός
αρχιτεκτονικός χαρακτήρας των κτήρίων και δεν θίγονται τα διατηρητέα στοιχεία του.

Στην Δημοτική Ενότητα Νέας Φιλαδέλφειας υπάρχουν ακόμη δύο (2) διατηρητέα κτήρια :

Το κτήριο στην οδό Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Α΄Παπαδοπούλου 8 (πρώην Μοσχονησίων), Σαράντα
Εκκλησιών & Χάλκης – Ο.Τ. 156, στην περιοχή Νέα Μάδυτος, το οποίο είναι χαρακτηρισμένο από
το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική
κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/1950, διότι αποτελεί για την περιοχή
σπάνιο δείγμα κτηρίου με εκλεκτικιστικά μορφολογικά στοιχεία στις όψεις και για τον λόγο αυτόν
είναι σημαντικό για την μελέτη της ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, σύμφωνα με την
Υπουργική Απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού/ΔΙΛΑΠ/Γ/4006/49156/20.09.
2001–Φ.Ε.Κ. 1264/Β/01.10.2001.
Στην περιοχή Απομάχων – οδ. Θησέως 1 Κρεσταίνης και Ιπποκράτους – Ο.Τ. 258 – Φ.Ε.Κ. Δ
511α΄/19.07.1988 – Απόφαση Υπουργού Π.Ε.ΧΩ.Δ.Ε. υπ΄ αριθμ. 44053/4550/17.06.1988.